Kościół pw. św. Katarzyny i Opatrzności Bożej w Jastrzębiu Górnym

Około połowy XIV w. w Jastrzębiu powstała parafia pod wezwaniem św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Z powstaniem drewnianego kościoła związana jest następująca legenda: „Bogaty pan polował w miejscowych lasach i został mapadnięty przez stado dzików. Ogarnięty strachem, wdrapał się na drzewo i zwrócił się w modlitwie do Opatrzności Bożej. Prosząc o pomoc, ślubował wybudowanie kościoła. Wyszedłszy cało z opresji, dotrzymał owego ślubu i w tym miejscu, gdzie został ocalony, postawił drewniany kościółek pw. Opatrzności Bożej”.

7 września 1652 r. parafię wizytował archidiakon Bartłomiej Reinhold. W protokole wizytacyjnym zapisał: „Znajduje się tu kościół drewniany z wieżą z dwoma dzwonami i drewnianą zakrystią. Położony jest w środku cmentarza, częściowo ogrodzonego. Wzniesiony ku czci św. Katarzyny. Ma dwa ołtarze. Główny, z drewnianym tabernakulum, w którym na korporale przechowuje się Przenajświętszy Sakrament. Chrzcielnica znajduje się w środku kościoła i jest schludna. Łaki proste. Beneficjentem (proboszczem) był Jakub Spandelius, który tego beneficjum został pozbawiony. Ponieważ w czasie wizytacji plebania nie była zamieszkana, nie było możliwości dokonania koniecznych sprawdzeń”. Jeszcze w tym samym roku parafię objął ks. Maciej Aleksy Osiecki.

W 1679 r. miała miejsce kolejna wizytacja, której dokonał arcydiakon namysłowski Wawrzyniec Joannston. W protokole znalazł się m. in. zapisek, że ” został sprofanowany ołtarz główny, z którego usunięto znaki poświęcenia. Nowe tabernakulum nie było jeszcze wykończone, dlatego Eucharystię przechowywano w mosiężnej puszce w zakrystii. Proboszcz został pouczony, żeby umocować tabernakulum i przenieść Przenajświętszy Sakrament z zakrystii na ołtarz główny. Oleje święte były dobrze strzeżone. Wodę chrzcielną przechowywano w kociołku miedzianym, zabezpieczonym surowym drewnem. Była kazalnica, brakowało natomiast konfesjonału. Od poprzedniej wizytacji dokupiono jeden dzwon. W kościele była monstrancja z mosiądzu, dwa posrebrzane kielichy, cztery cynowe świeczniki i osiem drewnianych, dwa krzyże, mszał, dwie agendy wrocławskie, dwie alby, trzy ornaty z manipularzami i stułami, komża, trzy welony i tzry korporały, dwa dzwonki, sześć chorągwi, puszka do zbierania ofiar”.

W 1688 r. parafię wizytował archidiakon opolski ks. Marcin Teofil Stefecjusz, który zapisał, że kościół pw. św. Katarzyny był drewniany, podobnie jak złączona z nim dzwonnica. Krużganek wokół koscioła pokryty był gontami. Kościół miał posadzkę z wypalonej cegły, niekonsekrowane trzy artystycznie wykonane ołtarze, kamienną chrzcielnicę w środku koscioła, ambonę oraz konfesjonał po stronie zakrystii. Nad wejściem głównym znajdowała się mansarda, nie było organów (zostały zakupione dopiero w 1730 r.). Na częściowo ogrodzonym cmentarzu ustawiono już krzyż, a takze małą, drewnianą kostnicę.

26 czerwca 1811 r. spłonął drewniany kościół, który był co najmniej drugim kościołem wybudowanym w tym miejscu. Z pożaru udało się uratować obraz Opatrzności Bożej, obraz św. Katarzyny, organy, obrazy stacji Męki Pańskiej, 12 ław kościelnych oraz wota. Parafianie wybudowali kościół tymczasowy z muru pruskiego i rozpoczęli zbiórkę na nowy. W 1823 r. kościół wybudowano do stanu surowego. Uroczysta benedykacja nowego kościoła odbyła się 16 października 1825 r. Świątynia wybudowana w stylu barokowo-klasycystycznym miała 50 m długości i 26 m szerokości. Posiadała 4 dzwony i zegar na wieży. 11 listopada tego samego roku rozpoczeto rozbiórkę tymczasowego kościoła. W 1828 r. proboszcz z Woszczyc ufundował dla kościoła nowe stacje Męki Pańskiej. W 1831 r. zakończono urządzanie nowego kościoła, na którego inwentarz składało się uratowane z pożaru drewnianego kościoła wyposażenie.

W 1917 r. władze pruskie skonfoskowały dwa dzwony, pozostawiając tylko największy. W 1931 r. odbyła się uropczysta procesja, w czasie której wprowadzono obraz Opatrzności Bożej do kościoła. Obraz, który od pożaru drewnianego kościoła aż do 1931 r. znajdował się w majątki Schloss Hof, został umieszczony w prezbiterium. Parafianie ufundowali dzwony wykonane przez firmę Schwalbe z Bielska-Białej. W 1933 r. w północnej ścianie kościołą wykonano wnękę, w której umieszczono figurę św. Teresy od Dzieciątka Jezus. Wnękę ozdobiły malowidał wykonane przez S. Fellora z Istebnej. W okresie Świąt Bożego Narodzenia we wnęce umieszczano stajenkę z tłęm namalowanym przez Józefa Tkocza z Jastrzębia. W tym samym roku zakupino nowe organy, wykonane przez „Śląską Fabrykę Organów Klimosz & Dyrszlag” z Rybnika, oraz położono w kościele nową drewnianą podłogę i wyremontowano ławki. Wymieniono także pokrycie dachu.

W 1935 r. poddano renowacji obraz Opatrzności Bożej, który otrzymał nowe złocone ramy oraz oświetlenie. W 1936 r. w kościele ustawiono figrę Matki Bożej z Lourdes, a przed ołtarzem głównym umieszczono figury aniołów podtrzymujących oświetlenie elektryczne.

W czasie niemieckiej okupacji zarządzono usunięcie z kościoła chorągwi i sztandarów z polskimi napisami. Ten sam los spotkał polskie nazwy stacji Drogi Krzyżowej. Okupanci skonfiskowali także cztery dzwony z kościelnej wieży.

W czasie działań wojennych w 1945 r, kościół znacząco ucierpiał. 15 lutego podczas nalotu bomba zniszczyła dach, sklepienie oraz wieżę. Została uszkodzona także figura Najświętszego Serca Jezusowego w prezbiterium trafiona przez pocisk, który wpadł przez okno. Wraz z zakończeniem walk rozpoczęto prace przy zabezpieczeniu i odbudowie kościoła. Zakupiono dwa nowe dzwony, 6 chorągwi, 4 figury, obraz Matki Bożej Fatimskiej oraz bogato zdobiony baldachim. Pod koniec lat 60. zamontowano w kościele centralne ogrzewanie, elekrtyczne sterowanie dzwonów oraz sprzęt nagłaśniający. Zakupiono nowe tabernakulum, naczynia liturgiczne oraz 8 nowych ornatów.

W latach 1972-1973 przeprowadzono remont kościoła obejmujący wymianę okien na stalowe oraz podniesienie prezbiterium o 1,5 m według projektu M. Nieniarza z Katowic. Odrestaurowano stacje Drogi Krzyżowej oraz poddano konserwacji obraz Opatrzności Bożej, który zawieszono w prezbiterium nad ołtarzem głównym. Zmieniono wystrój kaplicy Wszystkich Świętych i wybudowano ołtarz Matki Bożej Częstochowskiej. Odnowiono obrazy św. Katarzyny i św. Józefa. Obraz św. Katarzyny umieszczono w prezbiterium po prawej stronie, a po lewej obraz Jezusa Nauczającego. W latach 1987-1988 w kościele zostały zamontowane witraże, a 11 listopada 1989 r. poświęcono tablicę ku czci „zaginionych bez wieści w 1947” żołnierzy AK.


8 lipca 2012 r. Arcybiskup Wiktor Skworc ogłosił dekret ustanawiający parafialną świątynię Diecezjalnym Sanktuarium Opatrzności Bożej.

Kościół św. Katarzyny został wpisany do rejestru zabytków 5 sierpnia 1966 r.

Proboszczowie parafii:
ks. Mikołaj – od ok. 1380 do 1385 r.
ks. Marcin – od ok. 1385 co najmniej do 1391 r.
ks. Jakub Spandel – po 1627 do 1652 r.
ks. Maciej Aleksy Osiecki – od 1652 do 1678 r.
ks. Paweł Szipiński – od 1678 do 1726 r.
ks. Jerzy Józef Filipek – od 1727 do 1733 r.
ks. Józef Antoni Morkis – od 1734 do 1742 r.
ks. Jerzy Czanibal – od 1742 do 1745 r.
ks. Adam Śmietana – od 1745 do 1747/1748 r.
ks. Jerzy Pinduk – od 1748 do 1781 r.
ks. Georg von Wallhofen – od 1781 do 1794 r.
ks. Jan Muriński – od 1794 do 1812 r.
ks. Franciszek Fesser – od 1812 do 1823 r.
ks. Karol Józef Eguart – od 1823 do 1832 r.
ks. Ignacy Lodzik – od 1831 do 1852 r.
ks. Walenty Ludwik Siekiera – od 1852 do 1890 r.
ks. Gustav Vogel – od 1891 do 1894 r.
ks. Henryk Weltike – od 1894 do 1905 r.
ks. Wiktor Dyrbach – od 1906 do 1920 r.
ks. Jan Sobczyk – od 1921 do 1925 r.
ks. Józef Czernik – od 1925 do 1932 r.
ks. Augustyn Machalica – od 1932 do 1940 r.
ks. dziekan Józef Okręt – od 1940 do 1945 r.
ks. Augustyn Machalica – od 1945 do 1959 r.
ks. Antoni Pitas – od 1959 do 1971 r.
ks. Czesław Podleski – od 1971 do 1974 r.
ks. Bernard Czernecki – od 1974 do 1979 r.
ks. Emil Dyrda – od 1979 do 1986 r.
ks. Wacław Basiak – od 1986 do 2012 r.
ks. Stefan Wyleżałek – od 2012 r.

Źródła:

• Dzieje parafii świętej Katarzyny w Jastrzębiu Górnym na tle historii Górnego Śląska, Jastrzębie-Zdrój 1998.
• Siemko P., Jastrzębie Zdrój w zabytkach sztuki, Jastrzębie-Zdrój 1992.
• Mazur D., Jastrzębie-Zdrój. Święty Jan Nepomucen patron miasta, Jastrzębie-Zdrój 2011.
• Katalog zabytków sztuki w Polsce, tom VI woj. katowickie, zeszyt 14 pow. wodzisławski, Warszawa 1960.
• „Jastrząb” 2012.
• http://www.katarzyna.katowice.opoka.org.pl/index.php
• http://www.encyklo.pl/index.php5?title=Parafia_%C5%9Bw._Katarzyny_w_Jastrz%C4%99biu_G%C3%B3rnym