Friedländer Fritz (ur. 30 VIII 1858 Gliwice – zm. 16 VII 1917 Bernau) – przedsiębiorca w branży węglowej, właściciel majątku w Moszczenicy Śl.

Fritz (Friedrich Victor) Friedländer urodził się 30 sierpnia 1858 r. w Gliwicach. Był synem żydowskiego przedsiębiorcy Emanuela Friedländera i Anny Julie Friedländer. W 1875 r. rozpoczął pracę w założonym przez jego ojca przedsiębiorstwie handlującym węglem. Po śmierci ojca w 1880 r., mając zaledwie 22 lata, przejął kierownictwo nad  rodzinnym przedsiębiorstwem. Pomimo krysysu udało mu się nie tylko przezwyciężyć trudności, ale także zgodnie z marzeniem ojca, rozwinąć działalność w kierunku rozwoju koksownictwa na Górnym Śląsku z pozyskaniem produktów ubocznych. W 1883 r. Friedländer uruchomił koksownię przy szybie Poręba w Zabrzu. Aby ulepszyć proces produkcji,  sprowadził specjalistów z Westfalii. Po dwóch latach prób i eksperymentów uzyskano dobrej jakości palny koks oraz smołę i amoniak. Friedländer od razu postanowił uruchomić drugą koksownię „Skalley” w Zabrzu. W 1890 r. zmieniono nazwę tego zakładu na Oberschlesische Kokswerke und Chemische Fabriken. W 1891 r. uruchomiono pierwszą na Górnym Śląsku fabrykę benzolu przy hucie „Julia” w Bobrku. Równocześnie Friedländer angażował się w wydobycie węgla kamiennego. Jego ojciec, Emanuel Friedländer, już w 1872 r. zakupił pierwsze nadania górnicze w rybnickim okręgu. 

Fritz Friedländer nabył 3 kopalnie: „Emma” (obecnie „Marcel”), „Rymer”, „Anna”, a także liczne nieeksploatowane jeszcze pola górnicze. Przestarzałe kopalnie zmodernizował, a uzyskane z handlu środki zainwestował w budowę nowych szybów, płuczek, brykietowni, pieców koksowych i elektrowni oraz domy dla robotników i urzędników kopalnianych. W 1903 r. utworzył Rybnickie Gwarectwo Węglowe, które w latach 20. XX w. zatrudniało 13 tys. pracowników. Roczne wydobycie węgla wynosiło wówczas 2,5 miliona ton i 200 tys. ton koksu. Dodatkowo Friedländer był właścicielem kopalni „Eminenz” pod Katowicami, zakładówmetalowych „Handtke” w Częstochowie i zakładów tekstylnych w Opolu. Szczególne znaczenie dla niego miało utworzenie w 1916 r. zakładów azotowych w Chorzowie i zakładu produkcji karbidu przy kopalni „Prinz” w Pszczynie. Friedländer inwestował także poza Górnym Śląskiem: był właścicielem firmy Braunkohlen- und Brikett-Industrie A.G. na Łużycach (5 tys. pracowników) oraz zaangażował się w kopalnictwo rud w Norwegii.

W 1902 r. Friedländer uzyskał pozwolenie na otwarcie kopalni na przestrzeni przeszło 2 milionów metrów kwadratowych, która miała znajdować się na ziemiach gmin Połomia, Gogołowa i Jastrzębie. Kopalnia miała nosić nazwę „Soolquelle Adolf Wilhelm IB”. W 1905 r. wraz z Rudolfem Hegenscheidtem założył „Wspólnotę Interesów Górnośląskich Kopalń Węgla”.Na początku XX wieku został właścicielem majątku w Moszczenicy Śl., który do 1931 r. należał do jego córki Marii. Ze względu na brak polskiego obywatelstwa oraz zaległości podatkowych moszczenicki majątek został rozparcelowany. Wybuch wojny i związane z tym problemy pogorszyły jego zły stan zdrowia i przyspieszyły śmierć, która nastąpiła 16 lipca 1917 r. w Bernau koło Berlina. Interes po ojcu przejęła jego córka Maria, która doprowadziła do otwarcia w 1922 r. instytutu badań węgla we Wrocławiu.

Rodzina

14 kwietnia 1891 r. Fritz Friedländer poślubił Milly Antonie von Fuld (ur. 5 I 1866 Zeist, Utrecht Holandia – zm. 28 IX 1943 Cannes Francja), której ojciec
Elias Jacob Fuld był amsterdamskim bankierem. 17 stycznia 1892 r, na świat przyszła ich córka Maria Anna, która jako Marie-Anne von Goldschmidt-Rothschild zmarła 30 listopada 1973 r. w Paryżu.

Friedländer miał także 3 siostry: Valeska Cohn, Anna Lehmann i Henriette Zuelzer.

Źródła:

• Żydzi Gliwiccy, Gliwice 2006.
• „Nowiny Raciborskie” 1902.
• www.sztetl.org.pl
• www.geni.com