Dexheimer Edmund (ur. 7 XII 1910 Lwów – zm. 25 X 1986 Wodzisław Śl.) – żołnierz WP, budowniczy jastrzębskich kopalń, działacz społeczny.

Urodził się 7 grudnia 1910 r. we Lwowie jako syn Jana i Marii. W rodzinnym mieście uczęszczał do szkoły powszechnej i gimnazjum. Po zdaniu egzaminu dojrzałości w 1932 r. został powołany do odbycia służby wojskowej, w ramach której odbył Dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy przy 19 Pułku Piechoty we Lwowie. W styczniu 1935 r. otrzymał nominację na podporucznika rezerwy. Następnie od października 1936 r. studiował na Wydziale Prawa Lotniczego na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Jednocześnie był zatrudniony jako pracownik cywilny w parku 6 Pułku Lotniczego w Skniłowie pod Lwowem. W tym okresie zawarł również związek małżeński ze Stefanią Kostecką.

30 sierpnia 1939 r. został zmobilizowany i włączony do 26 Pułku Piechoty w Gródku Jagiellońskim (w składzie 5 Dywizji Piechoty). Na początku września wraz z całą dywizją został przerzucony w rejon Warszawy, by wzięła udział w obronie północnych-wschodnich rubieży stolicy. Był uczestnikiem krwawych walk  w rejonie rzeki Świder między Karczewem i Otwockiem, a następnie na pododcinku Utrata. Za wykazane męstwo Dexheimer otrzymał wówczas krzyż „Virtuti Militari” V kl. 28 września Warszawa poddała się, a żołnierze 26 pułku, przy stratach oscylujących w granicach 25 proc., trafili do niewoli.

Nie jest znane miejsce pobytu Dexheimera w pierwszym okresie utraty wolności. W swoim życiorysie jako pierwszy obóz wymienia Oflag X B Nienburg koło Hamburga (źródła podają, że obóz wybudowano dopiero w czerwcu 1940 r.), a następnie Oflag XVIII C Spittal an der Drau. Ostatecznie znalazł się w Oflagu II C Woldenberg (obecnie Dobiegniew w woj. lubuskim), gdzie przebywał pod nr 136/XVIII C. Pod koniec stycznia 1945 r. Niemcy zarządzili likwidację obozu i wyprowadzenie Polaków za Odrę. Dexheimer wolność odzyskał 13 lutego w rejonie silnie ufortyfikowanych Pyrzyc.

Wiosną 1945 r. powrócił do Polski. Znalazł się w Krakowie, gdzie wcielony został do pułku zapasowego 2 Armii WP. Następnie przyjął się do pracy w górnictwie. Jednocześnie podjął studia wieczorowe na Wydziale Górniczym Politechniki Śląskiej w Gliwicach.

W drugiej połowie lat 50. Dexheimer został skierowany do Jastrzębia-Zdroju. Powierzono mu stanowisko kierownika budowy kopalni „Jastrzębie” (podlegał Włodzimierzowi Ostaszewskiemu). Odpowiadał za terminowe oddanie zakładu do użytku. Mimo wielu problemów (brak ludzi i sprzętu, kłopoty z metanem), udało się uruchomić kopalnię 4 grudnia 1962 r.

Dexheimer został przeniesiony na nowy „front robót” do kopalni „Zofiówka-Borynia-Pniówek w budowie”. Przez wiele lat pracował na „Zofiówce” jako główny inżynier inwestycji. Na początku lat 70. przeszedł na emeryturę. Był zapalonym myśliwym. Należał do koła łowieckiego w Zebrzydowicach.

Działał społecznie i politycznie. Od 1945 r. był członkiem PPR, a następnie PZPR. Pełnił funkcję radnego oraz wchodził w skład Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Jastrzębiu-Zdroju. W 1961 r. znalazł się w gronie założycieli KS Górnik Jastrzębie. Został także wybrany pierwszym jego prezesem. W połowie 1965 r. wstąpił do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, przez kilka lat pełnił w jastrzębskim kole funkcję wiceprzewodniczącego.

Za zasługi dla górnictwa był wielokrotnie odznaczany. Otrzymał m.in. Srebrny Krzyż Zasługi (1956), Złoty Krzyż Zasługi (1964), srebrną odznakę „Zasłużony dla województwa katowickiego” (1967), odznakę 1000-lecia (1966), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1969), Medal Zwycięstwa i Wolności (1983). W 1967 r. pozytywnie zweryfikowano nadanie mu „Virtuti Militari” otrzymanego we wrześniu 1939 r.

Po śmierci żony Stefanii ożenił się po raz drugi, z Teresą Strużyk, wdową po lekarzu. Oboje wyprowadzili się wówczas do Wodzisławia. W Jastrzębiu pozostała jedyna córka Beata z pierwszego małżeństwa.

Edmund Dexheimer zmarł 25 października 1986 r. w Wodzisławiu. Pochowany został na cmentarzu w Krakowie.

Źródła:

• dokumenty ZBoWiD, w zbiorach MOK-GHM w Jastrzębiu-Zdroju.
• „Nowiny” 1959-1962.
• W. Olczak, 5 Dywizja Piechoty, Warszawa 2016.
• informacje przekazane przez Magdalenę Ostaszewską-Wdowiak.
• M. Boratyn, Edmund Dexheimer – żołnierz WP, budowniczy jastrzębskich kopalń, pierwszy prezes Górnika Jastrzębie, „Biuletyn Galerii Historii Miasta” nr 1 (47) z III 2018 r.