Woda mineralna „Jastrzębianka”

Przyczyną powstania uzdrowiska w Jastrzębiu było odkrycie wód bogatych w jod i brom. Od samego początku istnienia zdrojowiska stosowano jastrzębską solankę zarówno do kąpieli jak i picia. Butelkowana woda była rozsyłana do aptek, w których można było nabyć także koncentrat solny. Pierwsza pijalnia oraz rozlewnia znajdowała się przy starych łaźniach, poniżej Domu Zdrojowego. Od 1872 r. „Jastrzębiankę” serwowano także w pijalni urządzonej w dolnej części pawilonu muzycznego.

Świeżo zaczerpnięta solanka była bezbarwna, klarowna, wydzielająca nieco drobnych pęcherzyków CO2, bezwonna o smaku słonym. Jako solanka jodo-bromowa posiadała zdolność zabarwiania naczyń szklanych przez długotrwałe użytkowanie i pozostawanie w nich solanki, najpierw na winowożółto, później brązowo, w końcu na ciemnobrunatno. Po dłuższym działaniu powietrza i słońca na solankę powstawał charakterystyczny zapach jodu i bromu, przypominający zapach świeżo roztartych liści orzechowych.

W leczeniu pitnym stosowano zwykle 200-250 g solanki raz lub dwa razy dziennie na czczo lub między posiłkami, o ciepłocie naturalnej lub podgrzaną. Działanie jej było wówczas w przeważającej liczbie przypadków przeczyszczające, a po dłuższym stosowaniu mogły wystąpić zaparcia. Rozcieńczona do połowy wodą nasyconą CO2, przedstawiała roztwór hipotoniczny i działała korzystnie w lżejszych nieżytach jelit cienkich, dwunastnicy i niedokwaśności żołądka. Przeciwwskazaniem było używanie w nadkwasocie, wrzodach i rostrzeni żołądka, biegunce i schorzeniach nerek. W wielu wypadkach zauważano działanie moczopędne.

Po zakończeniu II wojny światowej rozpoczęto produkcję wody stołowej „Jastrzębianka”. Była to odpowiednio rozcieńczona i nasycona bezwodnikiem kwasu węglowego jodo-bromowa solanka. Dzięki zawartości jodku magnezu i innych składników mineralnych, jak chlorek sodu, wapń, magnez, brom i in. wpływała pobudzająco na wszystkie układy czynnościowe ustroju, ożywiała przemianę materii, wzmagała łaknienie i poprawiała samopoczucie. „Jastrzębianka był rozprowadzana na terenie Śląska, głównie do hut i zakładów, gdzie panuje wysoka temperatura. Dostępna była także w aptekach woj. katowickiego i opolskiego. Rozlewnie mieściły się w dawnym dworze Witczaków na Mendowcu, pomieszczeniach piwnicznych dawnej willi Europejskiej oraz w budynku dawnych łazienek I, do których w 1968 r. przeniesiono rozlewnię znajdującą się obok tzw. starych łaźni. Razem z „Jastrzębianką” produkowano także „Katarzynkę” o łącznej produkcji ok. 8 mln butelek rocznie.

Źródła:

• Boratyn M., Mazur D.: Jastrzębie Zdrój. Dzieje uzdrowiska 1861-1994”, Jastrzębie-Zdrój 2011.
• Fudziński J., Jastrzębie Zdrój. Początki i rozwój uzdrowiska, w: Kroniki rybnickie, nr 1, Rybnik 1983.
• Jastrzębie Zdrój. Dzieje uzdrowiska. Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa 1951-2001, Opole-Jastrzębie Zdrój 2001.
• Dobrzyński J., Naturalne przetwory zdrojowe w leczeniu domowym – informator uzdrowiskowy, Warszawa 1948.
• Maga S., Jastrzębie Zdrój na Górnym Śląsku, Warszawa 1950.
• Michalak T., Jastrzębie-Zdrój i okolice, Warszawa 1955.
• Typrowicz S., Jastrzębie-Zdrój (Opis zdrojowiska, wyniki leczenia), 1935.
• Typrowicz S., Jastrzębie-Zdrój. Śląskie zdrojowisko słonojodobromowe, Jastrzębie-Zdrój 1937.
• „Gazeta Warszawska” 1869, 1870.
• „Nowiny” 1961, 1962.
• „Trybuna Robotnicza” 1959.