Centnerowiec (Zentnerhof)
Historia majątku, którego pierwszym właścicielem był Jerzy de Tauer, sięga 1700 r. Powstał z roli siodłaczej, do której zostały przyłączone gospodarstwa dwóch innych siodłaków: Macieja Szymona oraz Przybyły. Z majątku oddawano miejscowemu proboszczowi 12 wiertli żyta i tyleż owsa . Nazwa folwarku pochodzi od jednego z późniejszych właścicieli- Teofila Centnera.
Właściciele majątku:
– Jerzy von Tauer – 1700-1727
– Leopold von Radonitz – od ok. 1727 do 1736 r.
– Franciszek von Skronsky – 1736-1742
– Antoni Foglik (Praenobilis Dominus) – 1742-1748
– Andrzej Białoń – 1749-1758
– Teofil Centner von Cententhal- 1758-1770
– Maurycy von Strachwitz wraz z żoną – 1770-1788
– Jan von Stengel – 1788-1808 (w 1795 r. dobra dzierżawił Józef von Greyffenstern)
– Maurycy von Stengel (wdowa po nim Anna z d. Stillfried żyła jeszcze w 1848 r.)
– Louis von Schlieben – do 1856
– Emil von Schlieben – 1856-1858
W 1858 r. majątek zostaje wystawiony na licytacji i nabywa go niejaki Jung za 17262 talary. Ze względu na brak uiszczenia zapłaty, dobra przeszły pod sekwestr sądowy, a wówczas nabył je Skarb Pruski. 4 marca 1861 r. majątek nabył Felix von Königsdorff. Od tego momentu dobra te stały się częścią jastrzębskiego uzdrowiska, a folwark zapewniał dostawy świeżych produktów dla zaspokojenia kulinarnych potrzeb kuracjuszy. Na przestrzeni lat uzdrowisko przechodziło z rąk do rąk. Jednym z właścicieli był Louis Landau z Wrocławia, a następnie jego krewny Julius Landau, od którego majątek odkupił dr Witczak. Mikołaj Witczak, który wraz z rodziną mieszkał w folwarku, znacząco przysłużył się dla rozwoju samego uzdrowiska jak i Jastrzębia. Dzieło doktora kontynuowali jego synowie – Mikołaj i Józef. Jednak ich nowym domem stał się dworek na Mendowcu, a zabudowania folwarczne zamieszkiwali jedynie pracownicy braci Witczaków.
W styczniu 1945 r. folwark był miejscem postoju kolumny więźniów KL Auschwitz w drodze do Wodzisławia. Niestety nie wszystkim było dane przeżyć tę podróż i nocleg w folwarku. Ku pamięci ich męczeńskiej śmierci w 1980 r. został odsłonięty pomnik.
W 1947 r. majątek Witczaków został upaństwowiony, a w 1965 r. na terenie dawnego folwarku powstał zakład warzywno-kwiaciarski zwany „Ogrodnictwem”, zaopatrujący w świeże produkty sanatoria w Jastrzębiu i Ustroniu. Z dobrodziejstw tego małego przedsiębiorstwa rolniczego mogli korzystać także mieszkańcy Jastrzębia. W 1994 r. została zakończona działalność sanatoryjna, a rok później zebrano ostatnie plony z „folwarcznych” szklarni. Wtedy też zostały rozebrane ostatnie zabudowania dawnego majątku, a teren dawnego folwarku został przeznaczony pod budowę rynku z blokami mieszkalnymi i zakładami handlowo-usługowymi. W 2021 r. rozpoczęto prace mające na celu utworzenie placu reprezentacyjnego w miejscu, gdzie dotychczas znajdował się parkig. Tym sposobem teren dawnego folwarku otrzymał nowe przeznaczenie.
Źródła:
- Siemko P., Rody rycerskie z terenu Jastrzębia i okolic, Jastrzębie-Zdrój 2003.
- Musioł L., Kronika parafii św. Katarzyny w Jastrzębiu Górnym, Jastrzębie Górne 1957. (z późniejszymi zapiskami)