Sanatorium im. Marszałka Józefa Piłsudskiego
30 czerwca 1927 r. w Gazecie Urzędowej Województwa Śląskiego ukazała się informacja o przetargu na budowę sanatorium w Jastrzębiu-Zdroju. Przetarg został rozpisany przez Urząd Wojewódzki w porozumieniu z Kuratorium fundacji dla inwalidów województwa śląskiego. Sanatorium powstawało w latach 1927-1928 i wybudowane zostało przez firmę budowlaną Henryka Madeja z Królewskiej Huty (obecnie Chorzów), pod kierownictwem inż. Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego A. Kawęckiego, według przerobionego projektu konkursowego architektów krakowskich: Kreislera, Boratyńskiego i Stadnickiego, kosztem Skarbu Śląskiego. Koszta budowy sanatorium, łącznie z urządzeniem, wyniosły 750 tys. złotych. Nazwę nadano jeszcze przed ukończeniem prac budowlanych, a to dzięki hucznie obchodzonym imieninom Marszałka. Uroczyste otwarcie nastąpiło 14 października 1928 r., a w ceremonii udział wzięli: Wojewoda dr Grażyński, Wicewojewoda Żurawski, marszałek Sejmu Śląskiego mec. Wolny, poseł Karkoszka, pos. Janicki, pos. Biniszkiewicz, naczelnicy Wydziałów Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego dr Ręgorowicz, dr Chełmski, inż. Zawadowski, dr Rostek, prezydent m. Katowic dr Kocur, starosta Wyglenda, prezes Związku Powstańców Śląskich Kornke i wiceprezes tegoż związku Witczak. Aktu poświęcenia dokonał ks. kanonik Los.
Przemówienia okolicznościowe wygłosili: Wojewoda dr Grażyński i Wicewojewoda Żurawski. Administracja Sanatorium im. Marszałka Piłsudskiego w Jastrzębiu-Zdroju spoczywała w ręku specjalnego kuratorium, w skład którego weszli: Wicewojewoda Żurawski, pos. Karkoszka, pos. Biniszkiewicz, prezes Zw. Powst. Śl. Kornke i dyr. Gunia. Zarządcą Sanatorium mianowano Franciszka Faruzela, a sekretarzem – dr. Luniewskiego. Sanatorium mogło przyjąć 100 chorych umieszczonych w 37 pokojach, a w budynku znalazły się także mieszkania dla urzędników, zarządu i służby, co dawało w sumie 100 pomieszczeń. Wszystkie pokoje zaopatrzone były w łazienkę z zimną i ciepłą wodą oraz w elektryczność. Do dyspozycji gości była biblioteka z czytelnią oraz pokój towarzyski. Z wygód tych w pierwszym rzędzie mogli korzystać uczestnicy powstań śląskich i wojen niepodległościowych, którzy w walkach o wolną Ojczyznę postradali zdrowie. W okresie okupacji hitlerowskiej sanatorium po pewnym czasie zostało zamienione w szpital wojskowy. Po zakończeniu wojny przywrócono sanatorium dawną świetności i ponownie na leczenie do Jastrzębia mogli przybywać weterani i inwalidzi wojenni.
Z początkiem lat 50. XX wieku budynek został przejęty przez Wojewódzki Zakład Rehabilitacyjny dla Dzieci Niepełnosprawnych. W 1952 r. szpital rozpoczął działalność przyjmując na leczenie dzieci z chorobą Heine-Medina, a także z choroba Little’a. 5 października 1989 r. Wojewódzka Rada Narodowa w Katowicach przyjęła uchwałę o przemianowaniu placówki na Wojewódzki Szpital Rehabilitacyjny dla Dzieci przeznaczony dla najmłodszych mieszkańców Śląska ze schorzeniami neurologicznymi i ortopedycznymi. Szpital dysponował salą gimnastyczną i basenem do ćwiczeń rehabilitacyjnych, świadczył też elektroterapię oraz terapię zajęciową. W trakcie 2 lub 3-miesięcznego pobytu na rehabilitacji dzieci miały możliwość pobierania nauki w przedszkolu i szkole znajdującymi się na miejscu. Obecnie w budynku funkcjonuje Wojewódzki Szpital Rehabilitacyjny dla Dzieci oraz przedszkole.
Budynek jest usytuowany przy ul. Kościuszki 14.
Przemówienie Wojewody Śląskiego dr. Michała Grażyńskiego:
Poświęcenie sanatorium w Jastrzębiu jest uroczystością radosną, powstaje bowiem jedna więcej instytucja socjalna, służąca dobru i interesom najbiedniejszych z pośród biednych ludności Śląska. Cieszę się osobiście dzisiaj, patrząc na urzeczywistnienie jednego ogniwa z tego programu socjalnego, jaki chciałbym w Województwie przeprowadzić, jaki przeprowadzam. Kiedy objeżdżam podległy mi teren, kiedy – zaglądając do najodleglejszych wiosek – stykam się ludnością i warunkami, wśród jakich żyje, kiedy w kancelarii wojewódzkiej przyjmuję nieskończoną ilość delegacji – uzyskuję z tego bezpośredniego zetknięcia obraz wszelkiej nędzy i bólu, który wykwita u stóp wysokich kominów, w potężnym środowisku bogactw naturalnych.
Z tej codziennej rewii potrzeb i życzeń, składanych na moje ręce, rodzi się socjalno-gospodarczy, nie abstrakcyjny, ale wyprowadzony z samego życia program. Pragnę w zakresie swych możliwości – polepszyć materialne i duchowe warunki egzystencji szerokich mas ludności, a dać pracę bezrobotnym przez wielkie roboty inwestycyjne, polepszyć wynagrodzenie przez czynny wpływ na przebieg pertraktacji zarobkowych, wyprowadzić ludzi z wilgotnych i ciemnych nor do jasnych mieszkań przez budowę domów robotniczych, podnieść życie rodzinne przez lepsze przygotowanie doń kobiety w szkołach gospodarstwa domowego, wyczarować radosny uśmiech na twarzyczkach tutejszej młodzieży szkolnej, na boiskach sportowych o koloniach wakacyjnych, odjąć choćby część troski z serc inwalidów wojennych i inwalidów pracy przez polepszenie rent, a wreszcie leczyć w słonecznych sanatoriach i przywracać najcenniejszy skarb – zdrowie. Realizacja tego programu to żmudny i ciężki pochód ku górze, każdy taki akt – jakiego świadkiem jestem dzisiaj – to mocny stopień, prowadzący wzwyż, ku słońcu. Dziękuję całemu kuratorium za włożony w to dzieło trud i pracę, a w szczególności Tobie – Panie Wicewojewodo – wyrażam to życzenie, by poświęcane dziś sanatorium – położone wśród pięknego krajobrazu górnośląskiego – z widokiem na nasz polski Beskid – mnożyło zdrowie i radość Województwa Śląskiego”.
Strona internetowa Wojewódzkiego Szpitala Rehabilitacyjnego dla Dzieci: http://www.wsr.cal.pl/
Źródła:
- Boratyn M., Mazur D.: Jastrzębie Zdrój. Dzieje uzdrowiska 1861-1994”, Jastrzębie-Zdrój 2011.
- „Polska Zachodnia” 1927-1939.
- Fudziński J., Jastrzębie Zdrój. Początki i rozwój uzdrowiska, w: Kroniki rybnickie, nr 1, Rybnik 1983.
- Jastrzębie Zdrój. Dzieje uzdrowiska. Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa 1951-2001, Opole-Jastrzębie Zdrój 2001.
